Telif Hakları ve Dijital Yazarlık

  Telif Hakkı özgün ve yaratıcı eser sahiplerine (yazar, sanatçı, besteci, tasarımcı, vb.) belirli bir süre için yasayla tanınan manevi ve ekonomik haklardır.Telif hakları fikirleri değil, fikirlerin ifade etme biçimini koruma altına almaktadır. Telif haklarının temelde kişisel ve toplumsal olmak üzere iki amacı vardır. Kişisel amaç yaratıcı eser sahiplerini telif hakları aracılığıyla ödüllendirmek ve daha fazla eser üretmeye teşvik etmektir. Toplumsal amaç ise özgün ve yaratıcı eserleri belirli bir süre geçtikten sonra toplumdaki herkesin yararlanmasına sunmaktır. Telif hakkı yasaları hangi eserlerin korunup hangilerinin karunmadığını tanımlar, eser sahiplerinin ve kullanıcıların haklarını düzenler ve eser sahibiyle kullanıcı arasında bir denge kurar.

     Elektronik Yayınlarda Telif Hakları

     Bilindiği gibi, dijital yayın teknolojisi eserlerin çoğaltım ve dağıtım giderlerini büyük ölçüde azaltmış ve eserlerin kopyalanmasını kolaylaştrımıştır.Ücretsiz erişilebilen bilgi kaynaklarının sayısı hızla artmaktadır. Bu gelişmelerle birlikte telif hakkı anlayışı da değişmekte, çoğaltma, yayma, koruma, arşivleme, elektronik bilgi edinme özgürlüğü, elektronik bilgi ticareti gibi kavramların yeniden tanımlanması gerekmektedir. Öte yandan, gelişen teknoloji telif haklarının korunması için de yeni olanaklar sunmaktadır. Örneğin, elektronik ortamdaki eserlerin telif haklarını korumak için digital filigran vb. gibi teknolojik çözümle sunulmakta, telif hakları elektronik telif hakkı yönetim sistemleri aracılığıyla izlenmeye çalışılmaktadır.

          Yazılım, Telif Hakkı ve Kopyalama:

     

     Bilgisayar yazılımları da telif hakları kapsamına girer ve bunların uygun olmayan yollarla çoğaltılması ve üçüncü şahıslara dağıtılması suç sayılmaktadır. Lisans almadan herhangi bir yazılımı bilgisayarda kullanmak telif hakkı ihlalidir. Lisans, yazılımı satan temsilciden alınır. Yazılım, özel paketinde ve fatura alınarak satın alınmalıdır. Lisanslı bir yazılımın lisans şartlarında müsaade edilenden fazla sayıda kopyalanarak çoğaltılması da telif hakkı ihlalidir

    5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), Türk Ceza Kanunu (TCK), Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Markaların Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname hükümleri gereğince “Korsan yazılım kullanılması, kopyalanması veya satışa sunulması” suçtur. Bilerek veya bilmeyerek korsan yazılım kullandığı tespit edilen şirketler ve kurumlar hakkında cezai işlemler yapılır.

      Paylaşma ve Ödünç Verme: 

     Bazı yazılımlar, yazılımı yapan kişi veya kurumlar tarafından belli sayıdaki bilgisayarlara kurulmak şartıyla dağıtılabilir. Bu dağıtımın yapılması, yazılımı yapan kurum veya kişi tarafından bilinir ve kanunen bir sakıncası yoktur.

      Dosyaların Ağ Kanalıyla Transfer Edilmesinin Sonuç ve Yaptırımları:

     Dosyaların fiziksel olarak dağıtımı suç oluşturduğu gibi ağ kanalları kullanılarak da dağıtımının yapılması yine 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), Türk Ceza Kanunu (TCK), Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Markaların Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname hükümleri gereğince suç teşkil etmektedir.

    Paylaşım Yazılımı:

     Bu tür yazılımlar belirli bir süre (genelde 30 gün) kullanılmak üzere ayarlanmış, bu sürenin bitimi sonrasında ise programı kullanmak için lisans anahtarı alınması gereken yazılımlardır. Zaman sınırlı yazılımlar da denir. Deneme süresi boyunca programın bazı özellikleri programı yapan firma tarafından kısıtlanmış olabilir.

    Kamuya Açık Yazılım:

    Kullanımında belli bir sınır olmayan, kamuya açık olan ve parayla satılması yasak olan yazılım türüdür.

    Kullanıcı Lisansları:

     Yazılım şirketi ile yazılımı satın alan kullanıcı arasında yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme içerisinde yazılımın nasıl kullanılacağı, kaç bilgisayara bu yazılımın kurulabileceği ve varsa diğer kısıtlamalar belirtilir.

    Dijital Okuryazarlık

    Dijital teknolojileri kullanarak bilgi üretmek ve mevcut bilgileri etkili ve eleştirel bir biçimde değerlendirmektir. Bu süreçte bilgisayar donanımı, yazılımı, internet ve cep telefonu kullanılır. Fakat, dijital okuryazarlık için sadece bilgisayar kullanmayı bilmek yetmez. Dijital okuryazarlık aynı zamanda bilgiyi etkin şekilde bulma, kullanma, değerlendirme, özetleme, sentezleme, oluşturma ve sunma becerilerini kapsar.